تست هوش نهم برای انتخاب رشته

«دکتر رنجبر، بچه من خیلی باهوشه!»

وقتی دلیلش رو می‌پرسم که چرا از نظر شما باهوشه؟، پاسخ‌هایی که معمولاً شبیه هم هستن گفته میشن مثل اینکه:
● «چون همه نمراتش ۲۰ هست.»
● «چون با گوشی کارهایی بلده که من بلد نیستم!»
● «چون خیلی سریع یاد می‌گیره.»
● «چون من ازش راضیم، این یعنی بچه‌ام باهوشه.»
● «فقط کافیه بخواد، نابغه‌ست!»
● «چون تیزهوشان قبول شده.»
● «رتبه‌اش توی کنکور زیر ۱۰۰ شده، دیگه چی می‌خواین؟»

و من، آروم لبخند می‌زنم. نه برای اینکه موافقم یا مخالفم، چون متوجه میشم که شناختی درباره هوش وجود نداره و می‌خوام توی این مقاله سعی کنم به اندازه فهم و دانش خودم راجع به این موضوع صحبت کنم و نتیجه‌ی سال‌ها مطالعه رو در این‌ آزمون استعداد یابی گنجوندم؛ می تونی مقاله آزمون انتخاب رشته نهم رو بخونی و این آزمون رو به صورت رایگان بدی.

هوش، چیزی فراتر از نمره و رتبه هست

زمانی، هوش رو فقط یه عدد می‌دونستن، عددی که با تست‌هایی مثل ریون یا وکسلر مشخص می‌شد و برچسبی رو تا پایان عمر روی پیشانی فرد می‌زد ولی علم توقف نکرد. ما دیگه نمی‌تونیم توی سال ۲۰۲۵، با نگاهی که دهه ۱۹۶۰ درباره ذهن انسان داشتیم صحبت کنیم.

طبق نظریه نوروپلاستیسیته (Neuroplasticity) که توسط محققانی چون دکتر نورمن دویج (Norman Doidge) در کتاب معروفش The Brain That Changes Itself تشریح شده، مغز انسان تا آخر عمر قابلیت تغییر و رشد داره و ازونجاییکه هوش یکی از محصولات مغز هست پس با تغییر مغز میشه گفت که هوش هم تغییرپذیر هست.

حالا هوش چی هست؟

هوش یعنی توانایی مغز برای یادگیری، حل مسائل و سازگاری با شرایط مختلف.

به زبان ساده، مغز از شبکه‌ای از نورون‌ها (سلول‌های عصبی) تشکیل شده که با هم ارتباط دارن. وقتی چیزی رو یاد می‌گیریم یا مهارتی رو تمرین می‌کنیم، این نورون‌ها با هم در ارتباط بیشتری قرار می‌گیرن و اتصالات جدیدی ایجاد می‌کنن. هر چقدر این ارتباطات بیشتر و پیچیده‌تر بشه، هوش فرد هم بیشتر میشه. مثلاً وقتی یک مشکل جدید رو حل می‌کنیم و یا شروع به ایجاد یک عادت جدید می‌کنیم، مغز ما شروع می‌کنه به ساختن مسیرهای جدید بین نورون‌ها. این یعنی مغز به‌طور مداوم تغییر می‌کنه و قدرت یادگیری و حل مسائل رو پیدا می‌کنه. در واقع، هوش مثل یک عضله است که هر چقدر بیشتر استفاده بشه، قوی‌تر میشه.
خب، ازونجاییکه الان دیگه می‌دونیم هوش یعنی اجتماع نورون‌ها برای انجام یک کار پس میشه گفت ما دیگه یک هوش نداریم، راجع به این موضوع هاوارد گاردنر، روان‌شناس معروف دانشگاه هاروارد، سال ۱۹۸۳ یه حرف مهم زد: «گفت که هوش فقط یه عدد نیست که با یه آزمون IQ اندازه‌گیری بشه.» اون گفت ما آدم‌ها ۸ نوع هوش داریم:
۱) هوش زبانی
۲) هوش منطقی-ریاضی
۳) هوش موسیقایی
۴) هوش بدنی-جنبشی
۵) هوش فضایی-دیداری
۶) هوش میان‌فردی
۷) هوش درون‌فردی
۸) هوش طبیعت‌گرا
حالا با ترکیب نظریه های گاردنر و نوروپلاستیسیته میشه گفت که اگه مغز ما قابل تغییره و می‌تونه مسیرهای جدید بسازه، پس هر کدوم از این هوش‌ها هم می‌تونن رشد کنن. یعنی حتی اگه کسی فکر می‌کنه تو ریاضی ضعیفه، یا هیچ وقت خوب نتونسته با دیگران ارتباط برقرار کنه، اینا چیزایی نیستن که تا ابد همین‌طور بمونن. با تمرین، یادگیری و ایجاد تجربه‌های جدید، مغز می‌تونه خودشو بازسازی کنه و اون نوع هوش رو قوی‌تر کنه. خلاصه‌ش اینه: ما فقط یه مدل هوش نداریم، و اونایی هم که داریم، قابل رشدن؛ به شرطی که به مغزمون فرصت بدیم مسیرهای جدید بسازه.

👈|اگه دوست داشته باشی می تونی مقاله دیگه ما که در مورد تست شخصیت انتخاب رشته نهم به دهم هست رو هم بخونی!|👉

نظریه گاردنر در سال‌های اخیر دست‌خوش توسعه زیادی شده و پژوهشگران دیگه‌ای هم وارد این بحث شدن. علاوه بر هاوارد گاردنر، که در کتاب Five Minds for the Future 2006 از احتمال ظهور هوش‌هایی مثل هوش اخلاقی، هوش دیجیتال و هوش معنوی صحبت کرده، چند نفر دیگه هم روی این موضوع کار کردن و نظریات جالبی ارائه دادن مثلاً:
1. دانیل گولمن (Daniel Goleman)
گولمن با معرفی مفهوم هوش هیجانی (Emotional Intelligence) در دهه ۹۰، نگاه دنیا به هوش رو تغییر داد. ایشان نشون داد که موفقیت در زندگی فقط به IQ بالا وابسته نیست، بلکه توانایی شناخت و مدیریت احساسات خود و دیگران، نقش حیاتی داره. کتاب معروفش Emotional Intelligence در سال ۱۹۹۵ یکی از پرفروش‌ترین و تأثیرگذارترین کتاب‌های روانشناسی قرن بیست‌و‌یکمه که خوندن این کتاب رو بهتون توصیه می‌کنم.
2. رابرت استرنبرگ (Robert Sternberg)
استرنبرگ توی کتاب A Triarchic Theory of Human Intelligence. Cambridge University Press نظریه‌ای به نام نظریه سه‌گانه هوش (Triarchic Theory of Intelligence) رو ارائه داد که شامل سه نوع هوشه:
○ هوش تحلیلی (Analytical)
○ هوش خلاقانه (Creative)
○ هوش عملی (Practical)
ایشون معتقد هستن که تست‌های IQ فقط بخش تحلیلی رو می‌سنجن و دو بخش دیگه نادیده گرفته می‌شن، در حالی‌که برای موفقیت در زندگی واقعی، اون دو نوع خیلی مهم‌ترن.
3. فرانسیسکو وارلا، هامبرتو ماتورانا و آنتونیو داماسیو
این افراد بیشتر از زاویه عصب‌روان‌شناسی به مسئله هوش نگاه کردن و ثابت کردن که تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و معنوی انسان‌ها، به فعالیت‌های مغزی خاصی مربوط می‌شن، نه صرفاً به باورهای اجتماعی یا تربیت خانوادگی. این کارها مسیر رو برای تعریف‌هایی مثل "هوش اخلاقی" و "هوش معنوی" باز کرد.
4. نیک بستن (Nick Bostrom) و دیمیتری اتیلین
در حوزه فناوری و آینده‌پژوهی، از مفهومی به نام هوش دیجیتال (Digital Intelligence) صحبت می‌کنن. این هوش به توانایی فرد در استفاده صحیح، مسئولانه و خلاقانه از فناوری دیجیتال اشاره داره. امروزه سازمان‌هایی مثل OECD هم در حال تدوین شاخص‌هایی برای سنجش این نوع هوش هستن.

بنابراین، گاردنر راه رو باز کرد، ولی این راه رو دیگران با مفاهیم هوش هیجانی، خلاقانه، اخلاقی، معنوی و دیجیتال ادامه دادن. این نشون می‌ده که در دنیای امروز، هوش دیگه فقط توانایی حل مسائل ریاضی یا گرفتن نمره بالا نیست، بلکه یک مفهوم پویا، چندوجهی و قابل رشد بر اساس تجربه‌ها و تمرین‌هاست. یعنی اگر فرزند شما با گوشی هوشمند کارهای خارق‌العاده‌ای بلد هست شاید هوش دیجیتال بالایی دارد، اما این تنها بخشی از تصویر کلی هوش اوست. در واقع، کسی نمی‌تونه صرفاً با یک ویژگی، "باهوش بودن" رو ادعا کنه.
حالا که با مفهوم هوش و انواع هوش آشنا شدیم این سوال پیش میاد که چطوری بفهمیم که توی هوش‌های مختلف اوضاعمون چطوره؟ آزمون‌های تئوری و عملی زیادی هستن که می‌تونن به ما نشون بدن اوضاع چطوره اما در ایران، متأسفانه اغلب آزمون‌های هوش یا:
● بسیار تخصصی و غیرقابل تفسیر برای عموم‌ان،
● یا نیاز به اجرای حضوری و هزینه بالا دارن،
● و یا به زبان فارسی بومی‌سازی نشدن.
در نتیجه، بسیاری از خانواده‌ها اصلاً نمی‌دونن که فرزندشون توی کدوم نوع از هوش‌ها قوی‌تر یا ضعیف‌تر هست.
و اینجاست که ماجرا جذاب می‌شه...

من، دکتر میثم رنجبر، تصمیم گرفتم این مسئله رو حل کنم. بر پایه نظریه گاردنر، یافته‌های جدید علوم اعصاب و تجربیات سال‌ها مشاوره با دانش‌آموزان، آزمونی طراحی کردم که:

● کاملاً علمی و به روز هست
● به زبان ساده هست
● در دسترس همه هست
● و تحلیل دقیقی از وضعیت هوش‌های شما یا فرزندتون رو ارائه می‌ده.

مزایا و معایب تست گاردنر هوش نهم برای انتخاب رشته

با شرکت تو این آزمون، چه چیزی به دست میاری؟
1. شناخت دقیق‌تر از خودتون یا فرزندتون:
متوجه می‌شین که توی کدوم نوع هوش قوی هستین و کجا نیاز به تقویت دارین.
2. راهنمای مسیر تحصیلی و شغلی مناسب:
اگر هوش فضایی داری، شاید معماری مسیر خوبی باشه؛ اگر هوش درون‌فردی داری، شاید روانشناسی...
3. افزایش اعتماد به‌نفس واقع‌بینانه:
دیگه اعتماد به نفس‌ت براساس نمره یا رتبه نیست، بلکه براساس شناخت علمی از خودت هست.
4. راهکارهای تقویت هوش‌های ضعیف‌تر:
در کنار شناخت نقاط قوت، تمرین‌هایی برای تقویت بخش‌های ضعیف‌تر دریافت می‌کنی.
5. پایه‌گذاری انگیزه درونی بر اساس توانمندی واقعی:
وقتی بدونی توی چی خوب هستی، انگیزه از درون می‌جوشه، نه از فشار والدین یا معلم.

حالا اگه شرکت نکنی، چه چیزهایی رو از دست می‌دی؟
1. زندگی تحصیلی و شغلیت بر پایه حدس و گمان پیش میره:

بدون شناخت هوش‌ها، ممکنه در رشته‌ای ادامه بدی که اصلاً مناسب شما نیست. طبق گزارش وزارت علوم در سال ۱۴۰۲، بیش از ۴۰٪ دانشجوها در سال دوم یا سوم از رشته‌شون انصراف می‌دن یا بی‌انگیزه می‌شن.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۱ هم آمده که ۶۰٪ داوطلبان کنکور بعداً از رشته‌ای که انتخاب کردن ناراضی بودن.
2. احساس ناکارآمدی و مقایسه دائم با دیگران داری:
اگه ندونی هوش تو از چه نوعیه، ممکنه همیشه فکر کنی «از بقیه کمترم».
3. افزایش احتمال افت تحصیلی یا ترک تحصیل:
«انتخاب رشته اشتباه ، یکی از عوامل مهم دلسردی و ترک تحصیل در نوجوان‌هاست.» (منبع: مرکز آمار ایران، ۱۴۰۲).

4. فرصت‌های طلایی در تقویت استعدادهات رو از دست می‌دی:
شاید در تو یک هنرمند یا کارآفرین نهفته باشه، ولی چون شناختی نداری، اون پتانسیل خاموش می‌مونه.
5. محرومیت از مشاوره‌های اختصاصی بر اساس پروفایل هوشی‌ات:
چون آزمون من فقط عدد نیست، بلکه تحلیل داره. از اون تحلیل می‌تونی برای انتخاب رشته، مسیر شغلی، حتی سبک یادگیری بهتر استفاده کنی.

در پایان...

علم امروز دیگه به "باهوش بودن" به چشم یک عدد ثابت نگاه نمی‌کنه. ما انسان‌هایی هستیم با ترکیبی از هوش‌ها، که در طول زندگی قابل رشد، تغییر و ارتقاء هستن. به‌قول دکتر کارول دوئک، استاد دانشگاه استنفورد:
"ذهن‌های رشد یافته، اشتباه را فرصتی برای یادگیری می‌بینند." (Mindset, 2006)
پس بیایید با دید باز، علمی و دقیق به استعداد فرزندان‌مون نگاه کنیم. نه با کلیشه‌های قدیمی، نه با افتخار به نمره ۲۰ یا قبولی در فلان مدرسه. بیایید بفهمیم که «باهوش بودن» یعنی چه.
و اولین قدم؟ همین آزمونی که طراحی شده تا به شما بگه:
«تو چه نوع باهوشی هستی؟»
الان وقتشه که شروع کنی.
همین حالا توی آزمون به صورت رایگان شرکت کن.